En die andere schreeuwt vanuit het sporkehout.
            Hij roept om Elsa, om Manuela
om de pastoor van Burkersdorf in Saksen-Altenburg.
            Je grist zijn gevallen steelgranaat in het voorbijgaan mee, maar hij bevalt je toch niet en bovendien weet je niet meer hoe hij werkt. Het gekleurde etiket op de steel vind je wel mooi,18 je gooit hem in het hoge bos-onkruid.
            Dubbele detonaties, heen en weer als na een goede aanvalsservice aan een tennisnet, markeren zo links en rechts het openbreken van het woud.

Midden in het bos waar de zware, onoverzichtelijke strijd woedt, is John Ball zijn medestrijders kwijtgeraakt. In de hectiek van het moment heeft hij oog voor iets moois, net als David Jones zelf, getuige zijn aantekening bij het laatste deel van Tussentijd: ’18. gekleurde etiket op de steel. Ik kan me niet voor de geest halen wat het nu was, een stempel of een etiket op de steel van een Duitse steelgranaat, maar ik weet nog dat ik de aanblik op de een of andere manier aangenaam vond — zoals alles van buitenlandse makelij interessant kan zijn, vermoed ik.’

Het zal waarschijnlijk een stempel zijn geweest, want op de talloze internetfoto’s van de Stielhandgranate uit die tijd is geen etiket te zien. Het ding ziet eruit als een vreemde politieknuppel. Volgens de Britten was een andere gelijkenis het grootst. Zij noemden het ook wel de Potato Masher, de pureestamper.

In het huidige (aan te raden) museum in Zonnebeke waarbij de alles verwoestende Slag bij Passendale in woord en beeld wordt herdacht, komt ook dat sentiment aan bod. Te midden van alle herinneringen aan bloed en modder, ellende en ontbering staat in één van de laatste zalen een groot geschut opgesteld met langs de wanden vitrines vol kleurige, fonkelende projectielen van elk denkbaar kaliber.

vitrines in het Memorial Museum Passchendaele 1917 (foto © 2017 H. Rystadius)