What’s in a name

En met slaperige ogen Jimmy Groves10 plompe plunjebalengestalte met moeite omhoog zien waggelen, vlak voor je, zijn donkere silhouet schommelt even boven je — en dan glijdt hij weg de nacht in en je voeten volgen waar hij lijkt te zijn gegaan.

Jimmy Grove is een van de soldaten in het peloton van John Ball, dat wordt geleid door meneer Jenkins. In zijn 10e aantekening bij deel 3 van Tussentijd maakt Jones duidelijk dat die naam een eerbetoon is aan ‘Scarlet Town’ uit het lied Barbara Allen.

fragment van een gravure uit het eind van de 18e eeuw met de tekst van Barbara Allen (EBBA ID: 30145; British Library – Roxburghe 2.25) De graveerstijl van Jones lijkt hier en daar op die van deze goedkope gravures, de zogenaamde broadsides.

Nu zijn er twee interpretaties van Scarlet Town: het is een verwijzing naar de plaats Reading en de uitspraak daarvan (Redding) of het is een wat bijbelse manier om naar een gedeelte van de stad te verwijzen dat we in het Nederlands nog steeds ‘de rosse buurt’ noemen. Lees verder

Aantekeningen bij het voorwoord inclusief erratum en Steve Winwood

Inleidingen refereren vaak aan het hier en nu van de schrijver en de beoogde lezer. Zo sluit Erwin Mortiers introductie in Tussentijd af met: ‘Wijzelf, in de wereld van 2017, hoeven maar om ons heen te kijken om ons af te vragen of wij die goede vrede intussen wel hebben gevonden.’

Marie LloydHet is niet anders in het voorwoord van Jones’ zelf. Hij verwijst naar allerlei heel Britse zaken en dingen die een kleine eeuw geleden nog in het geheugen zaten. Een verwijzing naar de Boerenoorlogen zal heden ten dage niet snel opduiken en als het al wel gebeurt dan eerder in het kader van een artikel over het koloniale denken. Jones zag geen noodzaak om die bekende zaken te annoteren. De enige noot bij het voorwoord is een literatuurverwijzing.

Ik vrees dat een Nederlandse of Belgische lezer uit de 21e eeuw veel dingen minder bekend zullen voorkomen. Deze vertaler moest ook het een en ander opzoeken voor hij wist wat het was. Zo kwam ik erachter dat Jones een heel andere Mandeville citeerde dan ik dacht. Lees verder

Van Britse grenadiers, een jonge prins van Friesland en Zwartadder

Zelfs de Eerste Wereldoorlog is een voortzetting van andere strijd, andere veldslagen en oorlogen in de ogen van David Jones. Hij zet in Tussentijd allerlei middelen in – zie ook een eerder bericht – om de continuïteit van de geschiedenis tastbaar te maken. Het peloton van meneer Jenkins met daarin John Ball behoort tot een groot bataljon en nog voordat dit scheep gaat naar Frankrijk, moet het al weer en wind trotseren tijdens een lange mars naar de haven.

Nu de wind wat was afgenomen had de kapel zijn instrumenten drooggeveegd. Flarden kwamen schril terugwaaien op windstoten:
‘Van Hector en Lysander en and’re groten zoals zij’ — de mars die bij hen hoorde.

Die mars is The British Grenadiers en daarmee geeft hij die continuïteit op drie manieren gestalte. Ten eerste is het een mars die al zeker twee eeuwen meegaat in het Britse leger. Ten tweede is er ook een lied bij de mars dat je hier kunt beluisteren waarin nog veel verder terug wordt gegrepen op legendarische helden uit de Oudheid zoals Hector, Lysander en Alexander de Grote. Ten derde laat hij zien dat hij de traditie van het leger voortzet, dat men zichzelf voort ziet gaan in de voetsporen van voorgangers.

Het is een melodie die nog met zekere regelmaat te horen is. Bij ceremoniële gelegenheden, maar ze duikt ook vaak op in allerlei soorten films, van Pirates of the Caribbean tot Lees verder

Seinnyessit e gledyf ym penn mameu

Tussentijd telt zeven delen en elk deel heeft een titel die ontleend is aan oudere Engelse literatuur, van Malory’s Morte d’Arthur tot Gerard Manley Hopkins en van Shakespeare tot Lewis Carroll. Elk deel heeft een motto. Dat haalt Jones steeds uit Y Gododdin, dat hij in de Aantekeningen zo beschrijft: ‘vroeg-Welsh epos toegeschreven aan Aneirin (6e eeuw); gedenkt de inval van 300 Welshmen uit Gododdin (het grondgebied van de Otadini in de buurt van de Firth of Forth) in het Engelse koninkrijk Deira. Beschrijft de ondergang van deze 300 in slag bij Catraeth (mogelijk Catterick in Yorkshire). Slechts drie van hen ontkwamen aan de dood, onder wie de dichter, die treurt om zijn vrienden.’

voorplat uitgave Folio society

In Parenthesis is ook opgenomen in de bijzondere uitgavenreeks van The Folio Society. Bij dat boek siert de titel de rug en is het hele voorplat vrijgemaakt voor de ondertitel ‘seinnyessit e gledyf ym penn mameu’.

Het is één van meerdere manieren waarop hij de continuïteit van de geschiedenis wil aantonen, dat de soldaten van de Eerste Wereldoorlog een lange lijn van strijd en veldslagen voortzetten. ‘De keuze voor fragmenten van dit gedicht als ‘teksten’ is dus niet geheel onopzettelijk in zoverre dat het ons verbindt met een oeroude eenheid en vermenging van rassen; met het Eiland als een gezamenlijke erfenis, met de herinnering aan Rome als een Europese eenheid. De dronken 300 bij Catraeth vielen als vertegenwoordigers van het Eiland Brittannië.’ Het doet de lezer van nu zich afvragen wat Jones zou hebben gevonden van de Brexit.

Wat misschien ook niet onopzettelijk is, is de keuze voor een nederlaag als samenbindende factor van de tekst die hij zelf maakt. Hoewel oorlogen uiteindelijk gaan om wie er als overwinnaar en wie er als verliezer uitkomt, lijkt dat Jones weinig te interesseren. Het is ook niet voor niets dat hij zijn epos mede opdraagt aan ‘de vijandelijke strijders aan het front die ons leed deelden, tegenover wie wij ons ongelukkigerwijs zagen gesteld’.

Voor Tussentijd goed en wel begint, citeert hij met de Welshe ondertitel ‘seinnyessit e gledyf ym penn mameu’ al direct uit Y Gododdin: Zijn zwaard weergalmde in de hoofden van moeders.

Y Gododdin is meerdere malen vertaald in het Engels en contemporain Welsh. Eén van die vertalingen is gratis te downloaden bij Project Gutenberg.

The Greatest Poem of World War I

Onder die niet mis te verstane titel zond de BBC in 2016 een documentaire van een uur uit over Tussentijd van David Jones en de totstandkoming ervan. De Welshe dichter en sportman Owen Sheers leidt de kijker door de ontstaansgeschiedenis van het boek. De jonge acteur Rhys Isaac-Jones speelt in gedramatiseerde fragmenten de rol van John Ball, het hoofdpersonage uit Tussentijd. Jones’ biograaf heeft hem meerdere keren gevraagd of wat Ball in het boek overkomt, ook Jones zelf is overkomen in de loopgraven. Het antwoord was steeds bevestigend.

Isaac-Jones heeft de documentaire in twee, Lees verder